ماموریت غیر ممکن؛ ایلان ماسک چگونه مریخ را برای انسان قابل سکونت می سازد؟

سه شنبه ی هفته ای که پشت سر گذاشتیم، هزاران نفر سراسیمه و با شتاب به سالن سخنرانی ایلان ماسک در گوادالاخارا مکزیک هجوم آوردند تا بشنوند که وی چه برنامه ای برای قابل سکونت ساختن سیاره مریخ در سر دارد.
وقتی که ماسک از نقشه 40 الی 100 ساله اش پرده برداشت، همه میخکوب شده بودند، برق از سرشان پریده بود و نمی دانستند که چگونه باید به خبر اینکه تا 100 سال دیگر جمعیت انسان های ساکن در کره مریخ به یک میلیون نفر می رسد واکنش نشان دهند. و وقتی ایلان ماسک حرفی می زند، باید باورش کرد.
اسپیس اکس می خواهد یک بوستر موشک چند بار مصرف بسیار عظیم الجثه طراحی کند که پس از هر بار خروج از مدار زمین، دوباره بازگشته و یک بار دیگر مورد استفاده قرار می گیرد.
در کنار آن، لازم است وسیله نقلیه ای با فضای باز داشته باشیم تا ده ها هزار انسانی که هر سال به سفر مریخ می روند بتوانند در آن ده ها روز سکونت کنند.
او همچنین از جزئیات طرح های خود هم صحبت کرد، از اینکه چقدر آن ها بزرگ هستند یا اینکه چه موادی برای ساخت آن ها مورد استفاده قرار می گیرد. علاوه بر این ها، ماسک نمایش جدیدی هم از توانمندی ها و قابلیت های موتور فوق العاده قدرتمند رپتور داشت. موتورهای رپتور قرار است ده ها تن بار را از زمین جدا کرده و از جو زمین خارج کنند.
مهم تر از همه این ها، هزینه سفر به مریخ است که با به کار گیری فناوری های جدید اسپیس اکس، به میزان قابل توجهی کاهش پیدا می کند. پیش خود می گویید احتمالا یکی-دو میلیارد دلار باید برای این سفر کنار بگذاریم. خیر، کمتر، بسیار کمتر. چند صد میلیون دلار؟ چند ده میلیون دلار؟ باز هم کمتر.
ماسک می گوید که بلیت رفت به سوی مریخ، کمتر از 200 هزار دلار قیمت خواهد داشت. و باز هم باید بگوییم که وقتی ایلان ماسک یک حرفی را می زند، بهتر است گفته هایش را باور کنیم. حتی دانشمندان و متخصصین حوزه هوا و فضا هم حرف هایش را باور می کنند.
کریس مک کی، دانشمند سیاره شناس مرکز تحقیقات ایمز ناسا در این رابطه می گوید: «اگر هزینه های سفر را ده به توان 4 مرتبه کوچک کنید، آن موقع همه چیز ساده می شود. نیازمند سیستم های پیشرفته پشتیبانی از حیات هستید؟ خب آن ها را ارسال می کنید چون هزینه چندانی ندارد. این مسئله به طور کامل مسئله پشتیبانی از مردمی که در سطح مریخ زندگی می کنند را برطرف می سازد.»
اما به محض اینکه سخنرانی ماسک پایان یافت و حضار دوباره خود را یافتند، سوال های متعددی در ذهن همه شکل گرفت. ماسک صرفا از نگاه مهندسی، ایده اش را تشریح کرد و هیچ صحبتی از اینکه اصلا انسان چگونه قرار است روی مریخ زنده بماند نزد؛ گویی تنها مسئله دشوار در مورد سفر به مریخ، فقط مشکل رفتن به آنجا است.

انسان ها چگونه زنده باقی می مانند؟

خب احتمالا نمی مانند، دست کم تعدادی از آن ها.
تمام توضیحات وی در مورد سلامت انسان ها در این سفر، به زندگی شان در سفینه ها خلاصه شد. این یعنی باز هم وی فراتر از مهندسی های خودش نرفته و روی ساخته اش متمرکز شده است. او وعده داده که سفر انسان ها به مریخ، با رستوران ها، کافه ها و بازی های جاذبه صفری که در نظر گرفته شده، مفرح باشد. اما به طور دقیق، ماسک هیچ برنامه مدونی در این مورد ندارد. مفرح بودن پیشکش، مردم چگونه قرار است زنده بمانند؟
افزایش میزان تشعشعات، یکی از نگرانی های اصلی ناسا برای سفر به سیاره سرخ است. کره زمین صدها هزار سال برای سکونت انسان و موجودات زنده بهینه شده در حالی که دیگر نقاط منظومه شمسی ابدا در حد زمین نمی توانند میزبان خوبی باشند.
پرتوهای کیهانی اعماق فضا یا شعله های خورشیدی شاید قدرت نفوذ به زمین را نداشته باشند اما رسیدن آن ها به سطح کره مریخ دشوار نیست و مردمی که آنجا زندگی می کنند باید این مسئله را بپذیرند.
به لطف فناوری های پیشرفته ناسا و دیگر سازمان های فضایی در سراسر جهان و البته میدان مغناطیسی زمین، تمام فضانوردانی که وارد ایستگاه فضایی بین المللی می شوند از تمام خطرات نام برده در امان هستند. تقریبا اکثر ذرات تابش شده از اعماق فضا به سوی ما توسط میدان مغناطیسی زمین جذب شده و در جو بی اثر می شوند.
اما آن هایی که در مریخ به سر می برند، این حافظ مغناطیسی را ندارند و معلوم نیست که این ذرات ممکن است چه اثرات مخربی روی بدن انسان داشته باشند. ماسک هم با آگاهی از این موضوع، برخوردی کاملا عادی با آن دارد: «یک سری ریسک تشعشع وجود دارد، اما کشنده نیست. به مقدار اندکی خطر ابتلا به سرطان افزایش می یابد اما من فکر می کنم بسیار ناچیز باشد.»
گویی او بی حوصله باشد به این مسئله پاسخ دهد، راه حل هایش را سریع می گوید، مثلا سریعا جهت فضاپیما را طی سفر باید تغییر دهند تا از تشعشعات خطرناک جلوگیری کنند. از نگاه او، این مسئله چندان موضوع بزرگی نیست.
مک کی اما چندان با وی موافق نیست: «قرار نیست تشعشعات همه چیز را متوقف کنند اما باید نگران شعله های خورشیدی بود.»
همچنین، لازم است که حفاظی در برابر توفان ها شکل گیرد و با انرژی خاصی، تشعشعات و ذرات را از پایگاه های انسانی به دور نگه داشت. مک کی می گوید که ماسک این طرح را هم سرسری بیان کرده و نقشه واضحی برای آن ندارد، دست کم برای کنفرانس سه شنبه.
با این حال، شاید بتوان از همه خطرهای ذکر شده فرار کرد و جان سالم به در برد اما یک مسئله غیر قابل اجتناب است: جاذبه.
بدن انسان طی هزاران سال تکامل به مرحله کنونی رسیده و همه مکانیسم های فیزیولوژیکی ما با شرایط جاذبه زمین عادت کرده اند. حالا تصور کنید این موضوع به یک باره تغییر کند. عضلات ممکن است کارایی بالای خود را از دست بدهند، استخوان ها کم تراکم شده و حتی بینایی چشم نیز کاهش یابد.
تصور کنید که بدن صدها مسافر مریخ طی 80 روز سفر و جاذبه صفر چگونه ممکن است تغییر حالت دهد. و حتی پس از آن، زمانی که پا روی خاک مریخ می گذارند. شاید بازی هایی که ماسک آن ها را ذکر کرد جذاب باشند اما این جاذبه صفر تا چه حد خطرناک خواهد بود؟
سوال های این چنینی بسیار است، ولی ماسک احتمالا هنوز پاسخ آن ها را نمی داند.

انسان ها کجای مریخ زندگی می کنند و بقا می یابند؟

ماسک حتی یک بار هم در طول صحبت های خود به اینکه مردم قرار است کجا زندگی کنند اشاره نکرد. ویدیوی تبلیغاتی اسپیس اکس هم دقیقا زمانی به پایان می رسد که انسان ها پایشان را روی کره سرخ می گذارند. حالا اینکه کجای سیاره قرار است باشند و در چه جایی زندگی کنند مشخص نیست.
طی جلسه پرسش و پاسخی که پس از مراسم صورت گرفت، ماسک گفت اسپیس اکس صرفا سیستم انتقال مردم به فضا را خواهد ساخت و فعالیت هایش را مثل ساخت یک خط راه آهن توصیف کرد که به محض ساخته شدن این مسیر، دیگران می توانند از نقطه الف به نقطه ب رفته و در آن ها فرصت بی شمار برای انجام هر کاری وجود دارد.
بنابراین اگر ماسک پاسخگوی این سوالات نیست، چه کسی باید جواب این پرسش های مهم را بدهد؟ چه کسی می خواهد تمدن بشر روی مریخ را پایه گذاری کند؟ احتمالا تمدنی کاملا خودکفا، البته از نگاه ماسک.
چنین جامعه خودکفایی باید قدرت تولید هوای قابل تنفس، آب شرب و غذای سالم را برای هزاران نفر داشته باشد. امروز هیچ انسانی در مریخ سکونت ندارد اما از نگاه ماسک، 100 سال دیگر احتمالا تعداد مریخ نشین ها به یک میلیون نفر می رسد.

حفاظت از مریخ چطور؟

انسان حامل چندین موجود زنده دیگر است. در زندگی روزمره، بدن ما میزبان انواع و اقسام میکرو ارگانیسم هایی است که یا به ما کمک می کنند یا برای مان دردسر می سازند. چطور ممکن است مریخ را به این میکروب ها آلوده نکنیم؟
در این مورد 3 سوال عمده پیش می آید:

1. اگر میکروبی با خودمان حمل کنیم و به مریخ ببریم، از کجا باید بفهمیم آنچه در خاک مریخ پیدا کرده ایم متعلق به زمین است یا مریخ؟
2. اگر میکروب های زمینی، بر میکروارگانیسم های مریخ چیره شوند چه؟
3. اگر ما مریخ را آلوده کنیم، آیا مریخ هم می تواند ما را آلوده کند؟

این سوالات هم به امنیت انسان وابسته است و هم مبحث اخلاق و تاریخ را پیش می کشد. انسان حق نابود کردن زندگی را ندارد، از طرفی باید اطلاعات دقیقی از پیدا کردن زندگی در خارج از کره زمین هم داشته باشد. مهم تر از همه، نباید خود را در معرض خطر قرار دهد و هر طور شده باید زنده بماند.

فضاپیماها چطور به زمین باز می گردند؟

ماسک گفت که می خواهد سفینه ها را به زمین بازگرداند، اما چطور؟ این یکی را نگفت.
مدیرعامل اسپیس اکس می گوید که آن ها باید دستگاهی بسازند تا برای شان در خاک مریخ گاز متان تولید کند. مسلما آن ها نمی توانند به میزان کافی سوخت برای مسیر رفت و برگشت داشته باشند. با وجود مواد موجود در سیاره سرخ، ساختن گاز متان در آنجا نسبتا آسان است.
نقشه او صرفا آن است که مسافرین احتمالا با خودشان بخشی از تجهیزات را می برند و در آن ناحیه، تولید گاز متان می کنند. اینکه آن ها موفق می شوند سوخت برای سفر بازگشت را تولید کرده و به شکل موفقیت آمیز آن را به کار گیرند سوال دیگری است. ماسک در انتهای صحبت هایش هم می گوید که بیشتر از این توضیحی ندارد و وارد جزئیات نمی شود اما مردم بعدا می توانند به این مسئله فکر کنند.

ماسک چطور می تواند سفر به مریخ را تا این حد کوتاه کند؟

بخشی از توضیحات ماسک به زمان سفر اختصاص داشت. احتمالا فکر می کنید پیمودن این مسیر طولانی، سال ها به طول خواهد انجامید. اما اینطور نیست. پیش بینی ماسک در حال حاضر خیلی دقیق نیست اما آن ها انتظار دارند این سفر بین 80 الی 150 روز طول بکشد در حالی که ناسا پیش بینی کرده فاصله بین دو سیاره 210 روزه قابل پیمایش است.
بابی براون، یکی از پروفسورهای بخش فناوری فضایی انستیتو تکنولوژی جورجیا می گوید: «نمی دانم این اعداد از کجا می آیند. فکر می کنم طول زمان سفر از آنچه که او گفت طولانی تر باشد. وقتی که ربات ها را به مریخ می فرستیم، نه ماه طول می کشد تا آن ها برسند.»
به هر حال، ماسک انتظار دارد که سفینه اش در هر ثانیه، 6 کیلومتر مسیر را بپیماید (مسیر خانه تا محل کار یا دانشگاه تان را در نظر بگیرید، می شود چند ثانیه با راکت های ماسک؟). وقتی که هر ثانیه، 6 کیلومتر پیموده شود، زمان سفر هم از 9 ماه به 3 ماه کاهش می یابد.
با این حال، احتمالا تا سال 2024، سفینه های ماسک از این هم سریع تر خواهند شد و عاقبت، این سفری که قبل ها نیازمند چندین ماه زمان بود، در کمتر از 30 روز انجام می شود.

هزینه قابل سکونت ساختن مریخ از کجا تامین خواهد شد؟

بخشی اعظمی از صحبت های ماسک به هزینه های سفر اختصاص داشت. با پیش بینی های وی، احتمالا ساخت یک بوستر، یک فضاپیما و تانکر پیشرانه حدودا 560 میلیون دلار هزینه برخواهد داشت. در نهایت، با وجود قابلیت حمل 4 هزار تن بار، می شود نتیجه گرفت که هزینه ارسال هر تن به فضا، 140 هزار دلار است (هر کیلوگرم 140 دلار).
برای چنین اتفاق بزرگی، این رقم واقعا اندک به نظر می رسد. اما به هر حال، این فقط ارسال یک محموله است. کل این ماموریت بزرگ چقدر هزینه بر می دارد؟ برخی می گویند 200 میلیارد دلار، برخی می گویند 400 میلیارد دلار و برخی دیگر هم حتی این رقم را تا 1.5 تریلیون دلار بالا برده اند.
ماسک میلیاردر بزرگی است اما تمام سرمایه او 11 میلیارد دلار است، شاید حتی کمتر از یک دهم درصد کل هزینه های لازم. در نتیجه، اسپیس اکس باید بیشتر تلاش کند، موشک هایش را گران تر بفروشد و با هزینه گزاف تری ماهواره ها را پرتاب کند. باز هم با وجود همه این تلاش ها، اسپیس اکس هیچ گاه نخواهد توانست که تمامی هزینه های این سفر را بپردازد.
او بدون هیچ واهمه ای می گوید که برای امکان پذیر شدن این طرح، نیازمند کمک دولت ایالات متحده آمریکا و سازمان های خصوصی است. منطقی است که اسپیس اکس بخواهد برای چنین پروژه عظیمی از کمک شرکا بهره بگیرد.
ناسا تاکنون میلیون ها دلار سرمایه گذاری روی اسپیس اکس انجام داده اما باید دید که آیا طرح جدید ماسک می تواند دوباره این سازمان را به سرمایه گذاری تشویق کند یا خیر. ماسک در سخنرانی اش گفت: «در آینده، شاید قراردادی با ناسا داشته باشیم، شاید هم نه. من چیزی نمی دانم.»
شکی نیست که ماسک با فضاپیماها آشنایی دارد، او به درستی می داند که مشغول ساخت چه وسایلی برای انتقال انسان به فضا است و می داند که چطور آن ها را تا حد امکان ارزان قیمت بسازد.
اما یک پایگاه کامل برای استقرار انسان ها، فراتر از چند تکه سخت افزار غول پیکر است. زندگی انسان ها اهمیتی به مراتب بیشتر دارد و باید امنیت آن ها در کره سرخ تامین شود. ولی با این وجود، ماسک اعتراف می کند که اولین انسان های مهاجر به مریخ باید آماده مرگ باشند.
کشتن انسان ها در مسیر یا خاک مریخ در هر صورت تناقض کاملی با قابل سکونت ساختن سیاره سرخ دارد. بهتر است که جزئیات بیشتر و کامل تری در رابطه با اینکه انسان ها قرار است چگونه روی مریخ زنده بمانند داشته باشیم تا طرح های ماسک قابل قبول واقع شوند.